W obliczu obowiązku implementacji przez Rzeczpospolitą Polską Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniającej rozporządzenie (UE) 2023/955 oraz zapisy w projekcie aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu, który bardzo wysoko plasuje w istotności temat efektywności energetycznej, zakładając redukcję zużycia energii finalnej na poziomie 12,8% (wg formuły z dyrektywy EED: 58,5 Mtoe, -12,8% vs. PRIMES 2020), oraz bazując na długoletnim doświadczeniu różnych interesariuszy systemu, pragniemy przyczynić się do zmian, które ułatwią osiągnięcie celu ograniczenia energii finalnej oraz usprawnić funkcjonujący proces, który powinien m.in. doprowadzić do obniżenia kosztów energii dla odbiorców końcowych.
W naszej opinii czas rozpatrywania wniosków o wydanie świadectw efektywności energetycznej, tzw. białych certyfikatów, w ramach zrealizowanych przez odbiorców końcowych inwestycji podnoszących efektywność energetyczną, nie jest realizowany zgodnie z ust. 1 art. 22 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. z późn. zm. o efektywności energetycznej [dalej: Ustawa ee], czyli w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku. Pomimo pisemnych próśb od różnych podmiotów dotyczących aktualnej liczby i okresów rozpatrywanych wniosków Urząd Regulacji Energii pozostawia je bez odpowiedzi i wykorzystuje m.in. zapisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. z późn. zm. Kodeks postępowania administracyjnego wzywa do kilkukrotnych różnych uzupełnień, co powoduje tylko dodatkowe wydłużenia w rozpatrywanych sprawach.
W raporcie KGP.430.019.2018 Nr ewid. 160/2019/P/18/021/KGP dot. Efektywności energetycznej gospodarki Najwyższa Izba Kontroli wskazuje: „(…) Proces przyjmowania i weryfikacji wniosków o wydanie świadectw ee, a także wydawania świadectw ee przez Prezesa URE został uregulowany w dokumencie „Wewnętrzna procedura sprawdzenia i weryfikacji wniosków w Departamencie Efektywności Energetycznej i Kogeneracji URE oraz wydawania świadectw efektywności energetycznej” z 2018 r. Procedura ta nie zawierała terminów realizacji poszczególnych etapów weryfikacji i rozpatrywania wniosków o wydanie świadectw ee, które zapewniałyby dotrzymanie 45-dniowego terminu wynikającego z przepisów ustawy o ee z 2016 r. Terminy nie zostały w procedurze przewidziane, gdyż ustawa o ee wprowadza konkretny termin rozpatrzenia wniosku i wskazuje, iż do rozpatrzenia wniosku zastosowanie mają przepisy kpa dotyczące wydawania zaświadczeń. Przewidziane w tej procedurze dokumentowanie procesu weryfikacji wniosku o wydanie świadectwa ee i wydawania świadectwa, miało odzwierciedlenie w metryce sprawy, a także poprzez adnotacje na wnioskach oraz załącznikach do wniosków. (…) Wśród wszystkich analizowanych 595 świadectw ee jedynie 39 zostało wydanych w ciągu 45 dni od daty wpływu wniosku do URE (tj. w terminie zgodnym z art. 22 ust. 1 ustawy o ee z 2016 r. ), co stanowi ok. 6,5% wszystkich 595 świadectw ee poddanych analizie. W terminie ponad jednego roku rozpatrzono 124 wnioski, co stanowi 20,8% wszystkich badanych świadectw ee. Średni okres rozpatrywania wniosków przez Urząd (tj. czas, jaki mija od wpływu do URE wniosku do wydania świadectwa ee) wyniósł 240 dni i był ponad pięć razy dłuższy niż termin 45-dniowy przewidziany w przepisach art. 22 ust. 1 ustawy o ee z 2016 r. Najdłuższy okres rozpatrywania wniosku wyniósł 1158 dni.”
Zgodnie z art. 10 Ustawy ee podmioty zobowiązane muszą albo (1) realizować przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego uzyskując oszczędność energii finalnej albo (2) uzyskać i przedstawić do umorzenia świadectwo efektywności energetycznej albo (3) zrealizować przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 15a ust. 1 Ustawy ee. Powyższe zobowiązanie przekłada się na duży popyt białych certyfikatów, a to bezpośrednio wpływa na ich cenę. Z powodu opóźnień w wydawaniu przez Urząd Regulacji Energetyki świadectw efektywności energetycznej, ich ceny średnioważone plasują się między 2115 zł/toe a 3680,68 zł/toe, gdzie opłata zastępcza na 2024 rok to 2.110 zł/toe. Zapisy w ustawie uniemożliwiają jednak zastosowanie w pełni realizacji obowiązku poprzez opłatę zastępczą, co wpływa na stawki cen energii oferowane odbiorcom końcowym.
Rys. 1 Statystyki sesji z ostatnich 12 miesięcy dla kontraktu PMEF_F; źródło: raport miesięczny TGE – październik 2024
Poniżej przedstawimy 5 postulatów, których wdrożenie powinno wpłynąć bezpośrednio na usprawnienie oraz podniesienie klarowności procesu weryfikacji wniosków i wydawanie świadectw efektywności energetycznej, co przyczyni się do szybszego podniesienia efektywności energetycznej w kraju i obniżenia kosztów energii w kontekście opłaty, którą ponoszą odbiorcy końcowi w rachunkach za energię elektryczną, paliwo gazowe i ciepło, bezpośrednio wspierając system białych certyfikatów.
1. Obowiązek utworzenia i aktualizacji ogólnodostępnej listy złożonych wniosków zawierających takie dane jak: nazwa podmiotu składającego wniosek, data złożenia wniosku, status postępowania, zakładana wielkość oszczędności, data zakończenia inwestycji, data wydania decyzji
Mamy podstawy przypuszczać, iż ewidencja przyjmowanych wniosków umożliwia rozpatrywanie niektórych spraw poza kolejnością złożonych dokumentów oraz termin rozpatrywanych spraw jest daleki od maksymalnego terminu określonego w ustawie o efektywności energetycznej. Nie chcąc ingerować w Wewnętrzną procedurę sprawdzenia i weryfikacji wniosków w Departamencie Efektywności Energetycznej i Kogeneracji URE oraz wydawania świadectw efektywności energetycznej Urzędu Regulacji Energetyki w celu zapewnienia bezstronności i klarowności procesu oraz ujawniając opinii publicznej średni czas rozpatrywania wniosków, dających m.in. namacalną podstawę do zwiększenia liczby etatów odpowiedzialnych za weryfikację wniosków i wydawanie świadectw ee w Departamencie Efektywności Energetycznej i Kogeneracji, wnioskujemy o zobowiązanie do utworzenia i aktualizacji ogólnodostępnej listy złożonych wniosków. Obecnie funkcjonuje tylko baza wydanych świadectw pochodzenia efektywności energetycznej.
PROPOZYCJA ZAPISU W USTAWIE O EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ:
W ustawie z dnia 20 maja 2016 r. z późn. zm. o efektywności energetycznej wprowadza się następujące zmiany:
Po art. 20. [Świadectwo efektywności energetycznej] dodaje się art. 20a w brzmieniu:
„Art. 20a [Rejestr wniosków o świadectwa efektywności energetycznej]
1. Urząd Regulacji Energetyki na stronie internetowej prowadzi ogólnodostępny Rejestr wniosków o wydanie świadectwa efektywności energetycznej, który zawiera:
1) nazwę podmiotu składającego wniosek;
2) datę złożenia wniosku;
3) status postępowania – z uwzględnieniem następujących opisów:
a) rejestrowany – obejmujący okres od momentu wpływu do Urzędu Regulacji Energetyki
do przydzielenia pracownikowi, który będzie go weryfikował;
b) rozpatrywany – gdy pracownik Urzędu Regulacji Energetyki dokonuje zapoznania się z wnioskiem i weryfikacji;
c) w uzupełnieniu – od momentu ewentualnego wysłania informacji o potrzebie uzupełnienia do czasu uzyskania przez Urząd Regulacji Energetyki uzupełnienia;
d) w weryfikacji – rozpatrywany po ewentualnym uzupełnieniu;
e) w podpisie – od momentu zatwierdzenia przez pracownika rozpatrywującego wniosek do zebrania niezbędnych podpiów w celu wydania świadectwa efektywności energetycznej;
f) wydany – w momencie wydania świadectwa efektywności energetycznej.
4) zakładana wielkość oszczędności;
5) data zakończenia inwestycji;
6) data wydania decyzji.
2. Rejestr wniosków o świadectwa efektywności energetycznej aktualizowany jest przynajmniej raz na 7 dni.”
2. Zwiększenie liczby udostępnionych metod do określenia i weryfikacji oszczędności energii finalnej uzyskanej w wyniku realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej
Firmy audytorskie spotkały się z sytuacjami w których raz przyjęta metodologia w wyliczania oszczędności energii finalnej na konkretny typ przedsięwzięcia podnoszącego efektywność energetyczną została nie uznana w Departamencie Efektywności Energetycznej i Kogeneracji Urzędu Regulacji Energetyki tylko w wyniku analizy przez innego urzędnika. Chcąc wyeliminować tego rodzaju dualizm decyzji administracyjnych, w których kwestionowane są analogiczne wnioski do uprzednio zatwierdzonych, wnioskujemy o zobowiązanie Urzędu Regulacji Energetyki do przekazywania informacji o metodach określania oszczędności energii finalnej do Ministra właściwego do spraw klimatu celem dokonywania częstszej aktualizacji rozporządzenia, w tym Załącznika nr 2 Dane i metody wykorzystane przy określaniu i weryfikacji oszczędności energii, o którym mowa w art. 29 ustawy ee.
PROPOZYCJA ZAPISU W USTAWIE O EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ:
W ustawie z dnia 20 maja 2016 r. z późn. zm. o efektywności energetycznej wprowadza się następujące zmiany:
Po pkt. 3. w art. 22 [Wydanie świadectwa efektywności energetycznej] dodaje się pkt. 4 w brzmieniu:
„4. Prezes URE przekazuje ministrowi właściwemu do spraw klimatu, do 31 grudnia każdego roku, informacje dotyczące danych i metod wykorzystywanych przez określaniu i weryfikacji oszczędności energii, które zostały zaakceptowane przez Urząd Regulacji Energetyki w zatwierdzonych wnioskach na które wydano świadectwa efektywności energetycznej, a które nie były uwzględnione w aktualnym rozporządzeniu, o którym mowa w art. 29 ustawy.”
3. Ustalenie wymaganych okresów i terminów pomiarów zużycia energii „przed” i „po” realizacji przedsięwzięcia
Postulat związany jest z analogicznym problemem jak w pkt. 2. Proponuje się by okresy zbierania danych wynikały z rozporządzenia o którym mowa w art. 29 ustawy o efektywności eneretycznej.
PROPOZYCJA ZAPISU W USTAWIE O EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ:
W ustawie z dnia 20 maja 2016 r. z późn. zm. o efektywności energetycznej wprowadza się następujące zmiany:
Zmianie ulega pkt. 4 art. 29 [Delegacja ustawowa] otrzymuje brzmienie:
„4) dane, metody i okresy, które mogą być wykorzystywane przy określaniu i weryfikacji uzyskanych oszczędności energii,”
4. Możliwość zmiany stanu obecnego w audytach powykonawczych
Historycznie Urząd Regulacji Energetyki wyrażał zgodę na dokonywanie korekty we wniosku, o którym mowa w pkt. 4 art. 20 Ustawy ee – niezależnie czy chodziło o stan przed inwestycją czy zakres inwestycji zachowując minimalną wielkość oszczędności energii finalnej. Obecnie, pomimo zapisów w art. 23a Ustawy ee, odnoszącego się do zmiany uzyskanej oszczędności energii finalnej, czyli niezależnie czy jest to aspekt stanu przed inwestycją, zakresu inwestycji, zmiany metodologii wyliczeń, zdarzają się przypadku, gdy Urząd Regulacji Energetyki nie tylko nie zgadza się na dokonywanie korekt, ale od razu odrzuca tego rodzaju wnioski ograniczając beneficjentów systemu białych certyfikatów powołując się na potrzebę staranniejszego przygotowania wniosku (co nie zawsze jest możliwe przed rozpoczęciem inwestycji) czy obowiązek poinformowania o zmianie zakresu przed aneksowaniem umowy z podwykonawcą inwestycji. Uważamy, iż wnioski przygotowywane są w dobrej wierze zgodnie
z dostępną dokumentacją, a przykładowo zmiana średnicy jednego z odcinków sieci w zakładzie produkcyjnym w stosunku do pierwotnej dokumentacji, nie powinna być podstawą do pełnego odrzucenia wniosku i nieprzyznania świadectw efektywności energetycznej. Wnioskujemy o możliwość dokonywania korekt stanu przed inwestycją oraz zakresu inwestycji przy zachowaniu wymagań dotyczących minimalnej ilości oszczędności energii finalnej.
PROPOZYCJA ZAPISU W USTAWIE O EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ:
W ustawie z dnia 20 maja 2016 r. z późn. zm. o efektywności energetycznej wprowadza się następujące zmiany:
uchyla się art. 23a
w pkt. 3. ust. 1 w art. 24 dodaje się lit. c) w brzmieniu:
„c) listę zmian w stosunku do danych zawartych we wniosku o którym mowa w ust. 4 w art. 20”
uchyla się pkt. 2) ust. 2 art. 24
5. Rozwiązanie problemu braku weryfikacji wniosku, o którym mowa w ust. 4 art. 20, który analizowany jest dopiero w momencie składania raportu po inwestycji
Problem może powodować kwestionowanie metody, zakresu okraz okresu wyliczeń przed i po inwestycji, a zatem nieodwracalną sytuację braku wymaganych danych do przedstawienia oszczędności energii finalnej. Jednym z rozwiązań mogłaby być możliwość uzyskania od Urzędu Regulacji Energetyki potwierdzenia przyjętej metodologii przy danym projekcie lub stosowne wytyczne w sytuacji, gdy brak jest wytycznych w rozporządzeniu właściwego Ministra, w tym w Załączniku nr 2 Dane i metody wykorzystane przy określaniu i weryfikacji oszczędności energii, o którym mowa w art. 29 ustawy ee.
Serdecznie zapraszamy do udziału w inicjatywie i podzielenia się opinią oraz zgłoszenia swoich dodatkowych uwag w zakresie tego procesu pod adresem mailowym: m.mironczuk@energysolution.pl